Bệnh lý thoái hóa cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa

Bệnh lý thoái hóa cột sống là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến ở người trưởng thành, đặc biệt là khi tuổi tác ngày càng cao. Tình trạng này có thể gây đau nhức, hạn chế khả năng vận động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận diện các dấu hiệu sớm và lựa chọn phương pháp điều trị hợp lý là chìa khóa để kiểm soát và giảm thiểu tác động của bệnh. Hãy cùng Trilieupt tìm hiểu về các yếu tố dẫn đến thoái hóa cột sống, cũng như những biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

Bệnh lý thoái hóa cột sống là gì?

Bệnh lý thoái hóa cột sống là bệnh lý xảy ra khi lớp sụn giữa các đốt sống bị mòn dần theo thời gian. Lúc này, xương cọ xát trực tiếp với nhau khi vận động, gây viêm và đau. Bao hoạt dịch sưng lên, lượng dịch bôi trơn giảm khiến khớp khô và kém linh hoạt.

Ma sát kéo dài khiến cơ thể hình thành gai xương. Gai phát triển lớn sẽ cấn vào rễ thần kinh, cơ hoặc dây chằng xung quanh. Người bệnh có thể bị đau nhức, tê tay chân, cứng khớp và hạn chế vận động nếu không điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây thoái hóa cột sống

Xương đốt sống thoái hóa chủ yếu do ảnh hưởng của tuổi tác và tổn thương kéo dài trong cấu trúc cột sống. Đây là lý do khiến tình trạng này thường xuất hiện ở những người cao tuổi, đặc biệt từ sau tuổi 50.

Thoái hóa xảy ra nhiều hơn ở người có tiền sử vẹo cột sống hoặc từng bị gãy đốt sống. Những chấn thương trước đó ở vùng lưng, cổ hoặc từng phẫu thuật cột sống cũng góp phần làm tăng nguy cơ. Ngoài ra, vận động viên hay người chơi thể thao dễ va chạm vùng lưng, cổ cũng có tỷ lệ thoái hóa cao hơn mức trung bình.

Một trong những yếu tố chính của bệnh lý thoái hóa cột sống là gây bào mòn sụn khớp là thoái hóa đĩa đệm. Đĩa đệm nằm giữa hai đốt sống, giữ vai trò hấp thụ lực khi cơ thể vận động. Khi đĩa đệm mất tính đàn hồi, khả năng giảm xóc giảm theo. Áp lực dồn lên thân đốt sống tăng dần và tạo tổn thương lâu dài.

Theo bác sĩ Trần Xuân Anh tại Bệnh viện Tâm Anh TP.HCM, các vị trí đĩa đệm vùng cổ và thắt lưng dễ bị thoái hóa nhất. Đây là những khu vực thường xuyên chịu lực và vận động linh hoạt mỗi ngày. Trong nhiều trường hợp, thoái hóa khớp đốt sống xảy ra song song với tổn thương đĩa đệm, làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Thừa cân hoặc béo phì cũng là yếu tố nguy cơ phổ biến. Trọng lượng cơ thể càng lớn, cột sống phải gánh chịu lực càng cao. Nghiên cứu cho thấy người béo phì có nguy cơ thoái hóa cột sống thắt lưng cao gấp năm lần người bình thường. Bên cạnh đó, chỉ số BMI ≥ 30 còn liên quan đến tình trạng viêm mạn tính mức độ nhẹ trong cơ thể thúc đẩy tiến trình thoái hóa diễn ra nhanh hơn.

Giới tính cũng ảnh hưởng rõ rệt đến tỷ lệ mắc bệnh. Phụ nữ sau mãn kinh có nồng độ estrogen giảm mạnh. Sự thiếu hụt nội tiết tố này khiến xương yếu đi, dễ mất chất và mòn sụn khớp nhanh hơn. Vì vậy, nguy cơ thoái hóa cột sống thắt lưng ở phụ nữ ngoài 50 thường cao hơn so với nam giới cùng tuổi.

Triệu chứng của bệnh lý thoái hóa cột sống

Nhiều người bị thoái hóa cột sống không có triệu chứng rõ ràng, nhất là ở giai đoạn đầu. Một số trường hợp thấy đau trong vài ngày hoặc vài tuần rồi tự hết, nên dễ bỏ qua. Tuy nhiên, triệu chứng có thể xuất hiện lại bất ngờ, nhất là sau khi vận động mạnh, xoay người nhanh hoặc thay đổi tư thế đột ngột.

Dấu hiệu thường gặp là cảm giác đau nhẹ hoặc cứng lưng, cổ sau khi ngồi lâu hoặc vừa ngủ dậy. Người bệnh có thể thấy khó xoay cổ, quay người hoặc cúi lưng xuống.

Nếu tình trạng nặng hơn, tay hoặc chân có thể bị yếu đi. Việc đi lại, đứng lên hoặc giữ thăng bằng trở nên khó khăn. Người bệnh có thể cảm thấy chuột rút, đau lan từ lưng xuống mông hoặc chân. Nhiều trường hợp còn bị đau đầu kéo dài do ảnh hưởng đến cột sống cổ.

Trường hợp nặng nhất, người bệnh có thể mất kiểm soát khi đi tiểu hoặc đại tiện. Tay chân phối hợp kém khiến việc di chuyển, cầm nắm hay sinh hoạt hàng ngày trở nên khó khăn. Nếu có những dấu hiệu này, bạn cần đi khám sớm để được can thiệp kịp thời tránh biến chứng thần kinh nguy hiểm.

Cách điều trị bệnh lý thoái hóa cột sống

Điều trị thoái hóa cột sống phụ thuộc vào mức độ triệu chứng và nguy cơ tổn thương thần kinh. Nếu chưa xuất hiện dấu hiệu nghiêm trọng, mục tiêu điều trị là giảm đau, tăng khả năng vận động, ngăn chặn tiến triển xấu.

Điều trị không phẫu thuật là lựa chọn đầu tiên trong hầu hết các trường hợp. Vật lý trị liệu là cách chữa bệnh lý thoái hóa cột sống nhằm giảm đau, phục hồi chức năng vùng cổ và thắt lưng. Các bài tập được thiết kế để tăng cường cơ lưng, cải thiện độ linh hoạt. Liệu trình kéo dài từ 4 đến 6 tuần. Bài tập thường không dùng tạ, hoặc dùng tạ nhẹ để tăng sức mạnh cơ vùng cột sống.

Thiết bị hỗ trợ như nẹp cổ, đai lưng có thể dùng ngắn hạn để giảm đau, hạn chế co thắt. Những thiết bị này giúp cố định cột sống, giảm áp lực lên đĩa đệm và khớp liên đốt.

Liệu pháp không dùng thuốc như nhiệt trị liệu, liệu pháp lạnh, châm cứu, siêu âm trị liệu hoặc xoa bóp có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng. Các phương pháp này giúp giảm căng cơ, kích thích tuần hoàn và giảm viêm tại chỗ.

Thuốc điều trị được bác sĩ kê theo triệu chứng cụ thể:

• Thuốc giãn cơ như cyclobenzaprine được dùng trong giai đoạn co thắt nghiêm trọng.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như diclofenac giúp kiểm soát viêm quanh khớp.
• Trường hợp viêm nặng, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid tại chỗ.
• Nếu đau thần kinh lan tỏa, thuốc gabapentin được sử dụng để giảm tín hiệu thần kinh bất thường.

Phẫu thuật chỉ được cân nhắc nếu người bệnh có chèn ép tủy rõ rệt hoặc mất chức năng vận động. Can thiệp ngoại khoa cũng áp dụng khi các phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả sau nhiều tuần.

Việc lựa chọn phẫu thuật phụ thuộc vào đặc điểm giải phẫu, mức độ tổn thương và đáp ứng với điều trị trước đó. Trong mọi trường hợp, cần được bác sĩ chuyên khoa thăm khám để đưa ra hướng xử lý phù hợp và an toàn.

Cách phòng ngừa bệnh lý thoái hóa cột sống

Bệnh lý thoái hóa cột sống là hệ quả tự nhiên của quá trình lão hóa. Tuổi tác càng tăng, cấu trúc cột sống dần suy yếu. Sụn khớp mỏng đi, đĩa đệm mất tính đàn hồi, xương dưới sụn dễ tổn thương. Đây là tiến trình không thể đảo ngược.

Tuy nhiên, bạn có thể làm chậm quá trình này bằng cách kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Duy trì thói quen tập thể dục đều đặn giúp tăng cường cơ lưng và cổ giữ cho cột sống ổn định. Các bài tập nhẹ như đi bộ, bơi lội hoặc yoga là một trong những cách phòng ngừa bệnh lý thoái hóa cột sống hiệu quả. 

Tư thế sinh hoạt đúng cũng đóng vai trò quan trọng. Ngồi làm việc đúng độ cao, tránh cúi gập cổ lâu, không bê vật nặng sai cách. Những điều này giúp cột sống giảm tải, hạn chế tổn thương trong thời gian dài.

Chế độ ăn uống hợp lý giúp xương chắc khỏe. Bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D, magie, collagen và omega-3 từ thực phẩm hoặc viên uống. Đồng thời, duy trì cân nặng hợp lý cũng làm giảm áp lực lên đốt sống.

Việc chăm sóc cột sống nên bắt đầu sớm, từ khi chưa có triệu chứng. Lối sống lành mạnh sẽ giúp bạn giữ vững khả năng vận động, hạn chế đau mỏi khi lớn tuổi.

Bệnh lý thoái hóa cột sống có thể được kiểm soát nếu phát hiện sớm và áp dụng đúng phương pháp điều trị. Bên cạnh việc điều trị y tế, phòng ngừa bệnh thông qua chế độ ăn uống hợp lý, tập luyện đều đặn và tránh các thói quen xấu là rất quan trọng. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải những dấu hiệu của bệnh, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.