Top 5 bài tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước hiệu quả, an toàn

Chấn thương dây chằng chéo trước (ACL) có thể làm gián đoạn mọi hoạt động hàng ngày. Tuy nhiên, với một chương trình vật lý trị liệu phù hợp, bạn có thể phục hồi nhanh chóng và giảm thiểu nguy cơ tái chấn thương. Dưới đây là 5 bài tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước hiệu quả, an toàn giúp bạn hồi phục nhanh chóng mà vẫn đảm bảo sức khỏe lâu dài.

Đứt dây chằng chéo trước là gì?

Đứt dây chằng chéo trước (ACL) là một chấn thương nghiêm trọng xảy ra khi đầu gối bị tác động mạnh, khiến dây chằng này bị đứt một phần hoặc hoàn toàn. Trong đó, đứt hoàn toàn dây chằng chéo trước là tình trạng phổ biến nhất. Để hiểu rõ lý do cần phải tập vật lý trị liệu sau phẫu thuật, trước hết, bạn cần nắm rõ vai trò của dây chằng chéo trước trong khớp gối.

Dây chằng chéo trước (ACL) nối xương đùi với xương ống chân, giúp ổn định khớp gối, ngăn ngừa xương chày trượt ra trước hoặc xoay vào trong. Khi dây chằng này bị tổn thương, các cấu trúc khác trong khớp gối như sụn chêm, dây chằng bên cũng dễ bị ảnh hưởng. Theo thống kê, khoảng 50% trường hợp đứt dây chằng chéo trước cũng đồng thời gây tổn thương các bộ phận khác của đầu gối.

Ngoài ra, nữ giới có nguy cơ mắc phải chấn thương dây chằng chéo trước cao hơn nam giới. Nguyên nhân xuất phát từ cấu trúc xương chậu của phụ nữ, rộng hơn so với nam giới. Sự khác biệt này tạo ra góc hợp giữa xương đùi và xương chày lớn hơn, gây áp lực lớn hơn lên dây chằng, đặc biệt khi thực hiện các động tác xoắn, làm tăng nguy cơ đứt dây chằng chéo trước.

Tại sao cần tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước?

Sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, khớp gối cần thời gian để hồi phục. Lúc này, tập vật lý trị liệu là một bước quan trọng giúp đẩy nhanh quá trình hồi phục, hạn chế biến chứng và giúp người bệnh trở lại với cuộc sống bình thường.

Chương trình tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước cần tuân theo một số nguyên tắc cơ bản. Đầu tiên, phải bảo vệ và ổn định dây chằng mới để tránh tổn thương thêm. Cần giảm sưng đau, kiểm soát viêm nhiễm và giúp tuần hoàn máu tốt hơn. 

Việc tập luyện còn giúp ngăn ngừa tình trạng teo cơ, cứng khớp do nằm lâu ngày, đồng thời tăng cường sức mạnh cơ bắp và khả năng vận động cho khớp gối. Mục tiêu cuối cùng là giúp khớp gối hoạt động bình thường trở lại để người bệnh có thể tiếp tục sinh hoạt và vận động như trước.

Thời điểm thích hợp để tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước

Tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước  sau phẫu thuật cần được bắt đầu ngay từ ngày đầu tiên và kéo dài trong 12 tháng. Người bệnh cần chuẩn bị nẹp gối và nạng phù hợp với chiều cao để hỗ trợ quá trình phục hồi.

Trong giai đoạn đầu ở bệnh viện, người bệnh phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ và chuyên viên vật lý trị liệu. Các bài tập chủ yếu gồm bảo vệ dây chằng mới, tăng cường sức mạnh cơ bắp, di chuyển với nạng, và luyện tập lên xuống cầu thang.

Giai đoạn từ 0-8 tuần

• Nẹp gối: Trong tuần đầu, cần nẹp gối duỗi hoàn toàn để bảo vệ dây chằng mới. Nẹp sẽ được sử dụng trong 4 tuần.
• Gập gối: Bắt đầu tập gập gối từ tuần 2, tăng dần biên độ đến 90-100 độ vào tuần 8.
• Dùng nạng: Trong 3 tuần đầu, di chuyển với cả hai nạng. Từ tuần 4, có thể dùng một nạng, và có thể bỏ nạng hoàn toàn sau 8 tuần.
• Bài tập: Thực hiện nâng chân, gập duỗi cổ chân, gập gối thụ động, day bánh chè… với tần suất 20-30 lần mỗi động tác, giữ 10 giây, tập 3-5 đợt mỗi ngày. Chườm lạnh sau mỗi lần tập.

Giai đoạn 9-12 tuần

• Nẹp gối: Bỏ nẹp, thay bằng bao gối.
• Gập gối: Tiếp tục gập gối tối đa.
• Bài tập: Tăng cường cường độ các bài tập đã thực hiện, bao gồm gập duỗi gối chủ động, kiễng gót, khuỵu gối.

Giai đoạn 4-9 tháng

Tăng cường bài tập với tạ ở cổ chân, tập chân phẫu thuật, squat với tạ, đạp tạ. Cùng với các bài tập như leo cầu thang, bơi lội, đạp xe.

Giai đoạn 9-12 tháng

Tiếp tục các bài tập tăng cường độ linh hoạt cho khớp. Nếu là vận động viên, bắt đầu các bài tập chuyên môn như bóng chuyền, bóng đá, quần vợt… Tuy nhiên, nếu thấy đau ở mặt trước khớp gối, cần dừng lại và báo cho chuyên viên. Có thể tiếp tục đeo bao gối cho đến khi tháo bỏ hoàn toàn.

Giai đoạn sau 12 tháng

Người bệnh có thể tham gia hoạt động thể thao bình thường. Nên đeo bao gối trong 2 năm để bảo vệ khớp gối.

Top 5 bài tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước

Bài tập cho cơ đùi

Ngồi trên nệm, duỗi thẳng hai chân. Quấn một miếng vải hoặc khăn quanh mũi bàn chân, giữ khăn bằng hai tay rồi gập người về phía trước. Giữ tư thế trong 30 giây rồi từ từ trở lại vị trí ban đầu.

Bài tập cho gân kheo

Ngồi thẳng, đặt khăn lên chân và giữ chặt bằng hai tay. Nằm ngửa, nâng chân lên cho đến khi cảm thấy căng ở sau chân. Giữ tư thế trong 30 giây, lặp lại 2 lần.

Bài tập cho cơ chân

Nằm ngửa, đặt một cuộn khăn dưới đầu gối. Siết cơ ở phía trước chân, giữ trong 3-5 giây rồi thả lỏng. Lặp lại động tác 10 lần mỗi hiệp, thực hiện 2 hiệp.

Bài tập cho mắt cá chân

Ngồi hoặc nằm ngửa, nâng cổ chân lên và nhẹ nhàng hạ xuống. Lặp lại động tác này 10 lần mỗi hiệp, thực hiện 2 hiệp.

Bài tập cho gót chân

Ngồi dựa vào tường, quấn khăn quanh chân. Kéo khăn về phía sau, cố gắng uốn cong đầu gối càng nhiều càng tốt. Giữ tư thế trong 3-5 giây rồi từ từ duỗi thẳng chân. Lặp lại 2 hiệp, mỗi hiệp 10 lần.

Lưu ý khi thực hiện vật lý trị liệu cho dây chằng chéo trước

Trong quá trình phục hồi, người bệnh có thể gặp phải té ngã do cơ thể còn yếu, vì vậy cần đặc biệt lưu ý một số điều để tránh chấn thương. Hãy luôn tuân thủ hướng dẫn tập luyện của bác sĩ và chuyên viên vật lý trị liệu. Cẩn thận khi di chuyển qua thảm, sàn nhà ướt, dây điện hoặc gần thú cưng để tránh vấp ngã. 

Đừng gắng sức tập luyện quá mức, đặc biệt là không chịu sức nặng lên chân phẫu thuật nhiều hơn mức bác sĩ chỉ định. Khi ngồi, tránh bắt chéo chân và luôn đảm bảo các phòng, hành lang có đủ ánh sáng để dễ dàng đi lại. 

Để tránh va đập khi di chuyển, hãy hạn chế các vật dụng không cần thiết trong phòng. Nếu cảm thấy mệt mỏi hay chóng mặt trong lúc tập, hãy nghỉ ngơi và tham khảo ý kiến bác sĩ. 

Nếu trong quá trình tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước mà cảm thấy khớp gối mất vững hoặc đau nhiều hơn, đừng ngần ngại thông báo ngay với bác sĩ để xác định nguyên nhân và có phương án điều chỉnh kịp thời.

Tập luyện vật lý trị liệu đúng cách giúp bạn phục hồi nhanh chóng sau chấn thương dây chằng chéo trước, đồng thời ngăn ngừa nguy cơ tái chấn thương. Việc thực hiện các bài tập trên sẽ giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện sự linh hoạt của khớp gối và giúp bạn trở lại với các hoạt động hàng ngày một cách an toàn. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước để đảm bảo phương pháp tập luyện phù hợp với tình trạng của bạn.