Bài tập vật lý trị liệu cho người tai biến

Tai biến xảy ra rất nhanh chóng, thường chỉ trong vài phút, vài giờ hoặc thậm chí vài giây. Bệnh lý diễn biến một cách âm ỉ và lặng lẽ. Triệu chứng thông thường của người bị tai biến bao gồm đau đầu cấp tính, liệt người, buồn nôn, chóng mặt và mất khả năng ngôn ngữ.

Nếu không được cấp cứu kịp thời, nguy cơ tử vong là rất cao. Ngay cả khi sống sót, bệnh nhân vẫn phải chịu những hậu quả nặng nề. Tuổi thọ có thể giảm, các chức năng quan trọng trong cơ thể có thể mất hoặc suy giảm, và thậm chí có thể bị tàn phế. Trường hợp tồi tệ nhất, bệnh nhân sẽ phải sống như một người tàn tật.

Tóm lại, tai biến mạch máu não, hay đột quỵ, là một bệnh lý cực kì nguy hiểm. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và để lại những hậu quả nặng nề cho người bệnh.

2. Các phương pháp vật lý trị liệu cho người mắc tai biến theo từng giai đoạn

Trong quá trình điều trị tai biến, đối với từng giai đoạn, bệnh nhân cần thực hiện các bài tập vật lý trị liệu phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.

Việc lựa chọn bài tập vật lý trị liệu phù hợp cho người mắc tai biến tùy thuộc vào giai đoạn điều trị và tình trạng sức khỏe của từng bệnh nhân.

a. Các phương pháp vật lý trị liệu cho người mắc tai biến giai đoạn tập thụ động

Trong giai đoạn ban đầu sau khi trụ vững qua nguy hiểm. Bệnh nhân phải đối diện với tình trạng liệt nửa người. Lúc này, cánh tay và chân của bệnh nhân hầu như không thể vận động theo ý muốn mà cần sự hỗ trợ từ người khác. Người thân cùng với các chuyên gia vật lý trị liệu có thể từ từ phục hồi bệnh nhân bằng cách thực hiện các bài tập theo phương pháp thụ động.

Những bài tập này nhằm cung cấp sự tăng cường lưu thông máu và các chất dinh dưỡng đến các vùng cơ yếu bị liệt. Đồng thời, tránh tình trạng co cứng xương khớp và loét da do áp lực kéo dài. Giai đoạn này thực sự là thử thách nặng nề về cả thể chất và tinh thần đối với bệnh nhân. Người thân nên khích lệ và hỗ trợ bệnh nhân trong việc luyện tập đều đặn để vượt qua khó khăn.

Cần luyện tập tích cực vì đối với loại bệnh tai biến, giai đoạn ban đầu là thời gian quý giá để điều trị. Nếu tổn thương đã hình thành di chứng, khó có thể phục hồi chức năng như mong muốn. Bài tập vật lý trị liệu thụ động cho người mắc tai biến là vô cùng cần thiết vào thời điểm này.

b. Tập thụ động với tay bên không bị ảnh hưởng

• Trong lúc nằm ngửa hoặc ngồi, đặt hai tay trước ngực và gắn chặt bàn tay vào nhau.
• Sử dụng sức mạnh từ tay bên không bị tình trạng liệt để nâng tay bên bị ảnh hưởng lên cao.
• Lặp lại động tác này từ 5-10 lần.
• Ngoài ra, cũng có thể sử dụng ròng rọc để tập. Dùng tay bên không bị ảnh hưởng kéo tay bên bị ảnh hưởng lên cao, sau đó hạ xuống.

c. Tập thay đổi tư thế

Cần đề cao việc thường xuyên thay đổi tư thế cho người bệnh nhằm tránh tình trạng loét da. Hiện tượng này xuất hiện do áp lực liên tục kéo dài gây tổn thương cho các mô vùng bị nén. Các mạch máu và cấu trúc collagen bị tắc nghẽn, gây ra sự xuất hiện của các vùng kẽ dịch. Người bệnh có thể gặp đau đớn, thiếu máu, và trong trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến tổn thương mô hoại tử.

d. Tư thế nằm đúng

1. Tư thế nằm ngửa:
   • Đặt bệnh nhân nằm ngửa và đặt gối kê sát xuống vai.
   • Sử dụng chăn hoặc khăn để lót phần bên dưới cổ chân bị liệt.
2. Tư thế nằm nghiêng:
   • Tay và vai bên lành được thả lỏng tự nhiên.
   • Sử dụng gối mềm hoặc chăn để kê lưng sau, chân và tay bên liệt, nhằm hỗ trợ nâng cao cả phần tay và chân.

Thông qua việc nắm vững các tư thế nằm đúng, chúng ta có thể giúp người bệnh tạo ra sự thoải mái và hỗ trợ tối đa cho cơ thể, đồng thời giảm thiểu tình trạng áp lực không cần thiết lên các vùng yếu bị liệt.

e. Vận động tay bị liệt

Để thực hiện bài tập này, sẽ cần sự hỗ trợ từ người nhà và các chuyên viên vì ở giai đoạn này, bệnh nhân không thể tự tập luyện được.

Bước 1: Bệnh nhân nằm ngửa trên giường. Chuyên viên đan ngón tay của bệnh nhân với tay bị liệt và sau đó kéo nó theo hướng thẳng đứng và các hướng khác nhau để tăng tính linh hoạt cho khớp vai.Bước 2: Tiến hành vận động khớp cổ tay bằng các động tác như ngửa, gập, nghiêng trái và nghiêng phải.

Bước 3: Gấp duỗi các ngón tay.

Bước 4: Thực hiện bài tập trong khoảng thời gian 10 phút.

Bằng cách thực hiện các động tác vận động tay bị liệt này, chúng ta có thể giúp cải thiện sự linh hoạt và chức năng của tay bị ảnh hưởng. Đồng thời, việc có sự hỗ trợ và chỉ dẫn từ người nhà và các chuyên viên sẽ giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình tập luyện.

f. Vận động chân bị liệt

Mục tiêu của việc luyện tập vật lý trị liệu hàng ngày cho người tai biến là để ngăn chặn sự co cứng của các chi, các khớp và tránh các biến chứng khác.

Bước 1: Người bệnh nằm ngửa trên giường. Kỹ thuật viên đan ngón tay với tay bị liệt của bệnh nhân và kéo nó theo hướng thẳng đứng và các hướng khác nhau để tăng tính linh hoạt cho khớp vai.

Bước 2: Kỹ thuật viên gập chân bị liệt của bệnh nhân sao cho một bên tay nắm ở đầu gối, tay còn lại nắm cổ chân. Điều này giúp người bệnh thực hiện các động tác gấp duỗi khớp gối, xoay tròn khớp háng từ trái sang phải và ngược lại từ phải sang trái. Mỗi động tác được thực hiện 5 lần.

Bước 3: Kỹ thuật viên thực hiện các động tác gấp, duỗi và nghiêng trái, nghiêng phải cho cổ chân, cũng như xoay tròn từ trái sang phải và từ phải sang trái.

Bằng cách thực hiện các bài tập vận động chân bị liệt này, chúng ta có thể giúp cải thiện tính linh hoạt và chức năng của chân bị ảnh hưởng. Điều này đòi hỏi sự hỗ trợ và chỉ dẫn từ kỹ thuật viên để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình tập luyện.

g. Nhấc mông ra khỏi giường

• Bước 1: Kỹ thuật viên hỗ trợ bệnh nhân bằng cách giữ chặt hai chân và ngăn chân bị liệt rơi xuống giường.
• Bước 2: Bệnh nhân tự nhấc lên phần chi không bị liệt.
• Bước 3: Tiếp theo, bệnh nhân đặt chân và vẫn giữ chân bị liệt.
• Bước 4: Bệnh nhân cố gắng nâng mông và hông lên khỏi giường, sau đó hạ xuống.
• Bước 5: Thực hiện lại động tác này từ 3 đến 5 lần.

3. Bài tập vật lý trị liệu cho người tai biến giai đoạn chủ động

Trong giai đoạn bệnh nhân đã khôi phục khả năng tự cử động, tuy nhiên cơ bắp vẫn còn yếu, chúng ta có thể tiến hành các bài tập vật lý trị liệu chủ động. Trong thời gian này, cần hạn chế sự trợ giúp từ người nhà và kỹ thuật viên, chỉ can thiệp khi thật sự cần thiết. Mục tiêu là giúp bệnh nhân tự chủ động tập luyện cơ bắp và các hoạt động sinh hoạt cơ bản nhằm phục vụ cho chính bản thân.

a. Tập đạp xe

Áp dụng thiết bị đạp xe đặc biệt dành cho người tai biến, nhằm mục đích gắn chặt tay cầm và chân bị liệt để tránh nguy cơ ngã nhào.

Đặt chân và tay vào vị trí cố định, đảm bảo độ chắc chắn.

Tích hợp sự cộng tác của cả hai chân để thực hiện động tác đạp sao cho tận dụng hiệu quả tối đa sức mạnh từ chân bị liệt.

b. Tập khớp tay chân chủ động

• Người chăm sóc hoặc kỹ thuật viên sẽ đứng cạnh bàn để hỗ trợ người bệnh. Người tập nắm hai tay lại với nhau, đặt lòng bàn tay lên bề mặt bàn và áp lực cơ thể lên. Dừng lại khi cảm thấy tay căng cứng và đau. Lặp lại quá trình này 5 lần.
• Người tập ngồi gần bàn. Đặt khuỷu tay lên bàn và ôm hai bên má bằng hai tay. Hãy đẩy trọng lượng đầu xuống khuỷu tay.
• Người tập nằm nghỉ, kỹ thuật viên sẽ giúp gập chân bị liệt. Người bệnh sẽ đặt hai tay lồng vào nhau, vòng qua đầu gối và kéo chân bên liệt gần bụng.

c. Giảm áp lực cơ tay – chân

• Giảm áp lực cơ tay – chân
• Ngồi bên mép giường, đặt lòng bàn chân chạm xuống mặt đất.
• Bắt đầu bằng việc đặt hai tay bên cạnh thân, lòng bàn tay đặt phẳng.
• Sử dụng sức của cả hai tay để nâng cơ thể lên khỏi giường. Thực hiện 10 lần.
• Tiếp theo, chéo chân lành kê lên đùi chân bên bị liệt.
• Dùng tay ấn xuống gối bên liệt. Lặp lại 5 – 10 lần.

d. Bài tập đứng và đi lại

• Người tập ngồi trên giường. Kỹ thuật viên áp dụng đai hỗ trợ hoặc nắm lấy vạt quần hai bên để giúp người bị tai biến đứng lên.
• Bước đầu, tập trung vào việc giúp người bệnh có thể đứng tự do.
• Tiếp theo, khi người bệnh đã có khả năng đứng, cho họ tập đi với việc sử dụng hai tay vịn để duy trì sự cân bằng.
• Khi người bệnh đã có thể đi bằng tay vịn song song, chuyển sang tập đi bằng nạng hai bên hoặc xe đẩy có bánh xe.
• Dần dần tăng độ khó bằng cách tập đi chỉ bằng một bên, và cuối cùng, mục tiêu là tự đi đứng mà không cần sự hỗ trợ.

e. Tập sinh hoạt bình thường trở lại

Việc thực hiện vật lý trị liệu ngay lập tức là rất cần thiết để đạt được quá trình phục hồi nhanh chóng. Thậm chí, nó còn giúp khôi phục khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày một cách độc lập. Mục tiêu của việc này là đáp ứng nhu cầu cá nhân và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình phục hồi.

Thay đổi trang phục: Thực hiện việc mặc và cởi quần áo theo thứ tự từ bên liệt sang bên lành, tuân thủ quy trình sau đây:

• Bắt đầu bằng việc mặc quần: Đặt quần trên bên liệt và kéo lên bên lành. Đảm bảo quần được cài khuy và khít vừa vặn.
• Tiếp theo, mặc áo: Đưa áo qua tay bên liệt, sau đó thông qua tay bên lành và kéo lên người. Hãy chắc chắn rằng áo được thắt chặt và thoải mái.
• Cuối cùng, thắt giày: Bằng cách ngồi hoặc đứng, tự thắt dây giày chắc chắn và đảm bảo rằng chân cảm thấy thoải mái trong giày.

Quá trình thay áo quần này sẽ giúp bạn tự tin và tự lập trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày.

f. Tăng lực cơ ở tay

• Ngồi cho bệnh nhân thực hiện bài tập.
• Sử dụng cả hai tay để nắm gậy, giữ khoảng cách tương đương với độ rộng vai.
• Đưa cây gậy từ dưới lên trên rồi hạ xuống.
• Lặp lại động tác này khoảng 20 lần.

g. Hạn chế co duỗi chân

h. Luyện tập kéo ròng rọc

Cải thiện khả năng sử dụng tay bằng việc sử dụng ròng rọc:

1. Đầu tiên, chuẩn bị một ròng rọc phù hợp.
2. Sử dụng một bên tay để cố định ròng rọc vào một bên.
3. Tập trung sức lực chủ yếu từ tay bên liệt để kéo lên cao tay phía bên lành.
4. Thực hiện động tác kéo một cách chậm rãi và kiên nhẫn.
5. Lặp lại quá trình này trong khoảng thời gian đã được chỉ định.

Bằng cách sử dụng ròng rọc như một công cụ tập luyện, chúng ta có thể tăng cường sức mạnh và khả năng điều khiển của tay bên liệt. Đây là một phương pháp hiệu quả để phục hồi chức năng và cải thiện khả năng tự chăm sóc cho tay bị ảnh hưởng.

3. Phòng ngừa tai biến mạch máu nãoSau khi phân tích, bạn đã có một hiểu biết nhất định về sự nguy hiểm của bệnh lý tai biến. Đừng lo lắng quá! Bạn hoàn toàn có thể tránh được bệnh này bằng cách kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Điều này sẽ giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh đáng kể.

Để đảm bảo sự phòng ngừa hiệu quả, hãy áp dụng những biện pháp sau đây:

1. Điều chỉnh chế độ ăn uống: Tạo ra một chế độ ăn hợp lý, giàu chất xơ và dinh dưỡng, giảm tiêu thụ chất béo và muối. Hạn chế việc ăn thức ăn có nhiều đường và thực phẩm chế biến.

2. Vận động thể chất: Tập luyện thường xuyên, bao gồm các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, yoga hoặc tham gia các lớp thể dục. Điều này sẽ giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và cải thiện tuần hoàn máu.

3. Giảm căng thẳng: Hãy tìm hiểu các kỹ thuật giảm căng thẳng như yoga, thiền định, hay tham gia các hoạt động giải trí để giảm bớt áp lực trong cuộc sống hàng ngày.

4. Kiểm soát các yếu tố nguy cơ: Điều chỉnh các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, mỡ máu cao, tiểu đường và hút thuốc lá. Điều này có thể đòi hỏi sự tư vấn và theo dõi từ các chuyên gia y tế.

Nắm vững và thực hiện các biện pháp phòng tránh trên, bạn sẽ có cơ hội giảm thiểu rủi ro mắc phải tai biến. Hãy chăm sóc sức khỏe của mình và đảm bảo một cuộc sống khỏe mạnh và an lành.

Luyện tập thể dục thể thao đều đặn là một phương pháp rất hiệu quả để ngăn ngừa tai biến.

Tối thiểu hóa các yếu tố nguy cơ như xơ vữa động mạch, xuất huyết não, cao huyết áp, các bệnh lý tim mạch và các yếu tố khác.

Những người trên 50 tuổi và có nguy cơ cao cần đi khám định kỳ tại các phòng khám chuyên khoa để tiến hành các xét nghiệm như siêu âm, điện tim, CT và các phương pháp khác.

Thay đổi lối sống theo cách khoa học và hợp lý.

Các bài tập vật lý trị liệu đã được chứng minh là có hiệu quả trong quá trình điều trị. Hy vọng chúng sẽ hữu ích cho bạn và những người gặp phải vấn đề tương tự. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tốt nhất, hãy tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên môn để tìm ra bài tập phù hợp nhất cho người bệnh và duy trì quá trình tập luyện một cách bài bản và chuyên nghiệp.